Useriøst norsk-forsøk på Kongsbakken

I Nordlys 13 desember kunngjør avdelingsleiar Odd Gaare ved Kongsbakken videregående skole at skolen har sett i verk eit forsøk med berre ein karakter i norskfaget for dei elevane som starta opp i haust. Det han ikkje fortel er at forsøket blei utsett fordi leiinga ved skolen ikkje hadde sett seg tilstrekkeleg inn i kva reglar som gjeld for forsøk i skolen. Utdanningsdirektoratet sendte søknaden i retur fordi den ikkje fylte krava som rundskriv om forsøk i skolen sett. Da godkjenninga låg føre, var halve semesteret gått.  

Den viktigaste grunnen til å vere skeptisk til forsøket er at det legg  opp til mindre skrivetrening for elevane. Talet på vurderte skriftlige arbeider er redusert. Elevane får mindre skrivetrening enn  elevar på andre skolar. Dette er stikk i strid med den medisinen ein elles skriv ut til ei skole som stadig blir utsett for påstandar om nivåsenking. Meiner Kongsbakkene at mindre skriving gir betre kunnskapar i skriving?

Gaare sitt innlegg gjør det nødvendig å presisere:

Kongsbakken har ikkje fått høve til å gjennomføre eit prosjekt med ein karakter i norsk utan vilkår. Skolen har fått lov å spørje foreldra og  elevar om dei vil vere med på eit forsøk med færre karakterar i norsk. Det er grunn til å tru at foreldra er dårleg informert om prosjektet og konsekvensane for elevane ved å delta. I følgje krava til Utdanningsdirektoratet skal skolen informere grundig om forsøket og det skal vere valfritt for foreldre/elevar å vere med. Korleis ivaretar skolen retten til valfridom? I dag er det ingen elevar/foreldre som har reservert seg mot å delta i forsøket. Kongsbakken har ikkje lagt opp til at dei foreldra som vil at deira elev skal ha tre karakterar i norsk, får det. Kan mangelen på informasjon vere ein av grunnane?

Kongsbakken vgs har i fleire år hatt dårlege resultat i norsk sidemål. Hadde det ikkje vore betre å ta tak i denne utfordringa i staden, eller er forsøket meint å skulle dekke over dette faktumet? Det einaste gledelege ser ut til å vere at Gaare skriv nynorsk, og vi ser fram til at han fortsetter med det.

Magiske fotos

Den siste tida har det vore masse snakk om åndeliv og magiske hendingar. Fotoet i dag er frå Duomoen i Milano sommaren 2010. Kven dei som står rundt meg var veit eg ikkje. Gjenferd, åndevesen ?

Julestemning i Narvik

I går feira Narvik Luciadagen med lysfest rundt dama på torvet. Fakkeboksar langs Frydenlundsbrua og over til Oscarsborg gjorde det stemningsfullt. Her ser vi området betrakta frå Kikindas plass oppe på Torvhalltaket. Kikinda er den serbiske venskapsbyen til Narvik som ligg oppe i Vojvodina. Byen hadde særleg mange fangar i Beisfjordleiren under krigen. Dødeligheita i leiren under den serbiske perioden var på nivå med dei verste leirane på kontinentet.

"I stall og stue" - norsk hegemonikultur i eit nøtteskal

I dag er det Lucia-dagen. Alle har fått det med seg. Den nyreligiøse svenskinnførte tradisjonen med uskuldskvite småjenter med lysestakar i håret og kvite stearinlys i hendene, syngande om "mørket som senker seg i stall og stue". Først og fremst handlar dette om barnehagekultur. Med barnehageungane kom Lucia-dagen. Før denne fanst han berre i Sverige, der barnehagane kom først. For det andre er feiringa ein av dei beste indikatorar på oppfinning av ein tradisjon som illustrerer norsk kulturhegemoni. Den gamle napolitanske songen til Teodoro Cottrau om St.Lucia handlar slett ikkje om bonderomantikk eller innlandskultur i "stall og stue". Sidan han er omsett frå svensk kjem dette heilt bort. St.Lucia var nemleg songen fiskarane i Napolibukta song når dei var ute på havet, ikkje ulikt det ti tusener av nordmenn langs den langstrekte kysten vår opplevde.


"O dolce Napoli, o suol beato", heiter det i ei av versa til den napolitanske songen om St.Lucia. I god norsk bokmåls/austlands-tradisjon har ein klart å flytte dette til stallen i ein innlandsgard



Dei song om sølvstjerna som skein over havet, om den gunstige vinden, dei fredeleg bølgjene og ba om at St.Lucia kom ombord i sin "barchetta" - båten deira. Vidare handla det nettopp om å få godt ver og god bør, og så hylla dei Napolibukta, den vakre bukta der sør;  "O dolce Napoli, o suol beato". (O søte Napoli, o signa land). Derfor blir mange overraska over å høre songen blant båtfolk i Napoli-bukta heile året.

Å få songen til å bli ein bonderomantisk song om mørket som senkar seg i stallen er rett og slett for drøyt, særleg tatt i betraktning at storparten av folk i landet vårt bur langs kysten og har ei tilknyting til havet som handlar om kystkultur, fiske og fangst, samferdsel, handel og kommunikasjon, og ikkje minst i dei seinare åra offshore-verksemd. Men dette føyar seg berre inn i den tradisjonelle norske måten der dølen er nasjonens kulturbærar og bonden den viktigaste yrkesgruppa i norsk nasjonalisme, og ungar land og strand rundt må gnåle om alle dei austlandske tinga - på bokmålsk så klart. Slik går det når norske tradisjonar skal oversettast frå svensk og ikkje frå originalspråket.

Nytt innlegg i Logodebatten

Frå Seksjon for Historie ved Høgskolen i Bodø har det komme eit splitter nytt logoframlegg. I grunngjevinga frå seksjonen heiter det: Vi er det friske, fagerike og luftige universitetet. Vi vil opp og fram.
Inspirasjonen bak framlegg kom etter at ein av seksjonen sine medlemmar deltok i eit barneselskap.

Logodebatt

Eg hadde ikkje komme i ny jobb før eg havna i ein ny debatt om "visuell profil". Eg har med andre ord hamna i ein ny logo-debatt. Dei siste åra har ein viss bransje kost seg glugg i hel over alle dei fantastiske logoane dei har kunna rista ut av ermet. Alskens organisasjonar og offentlege institusjonar har hatt ei leiing som sit der servilt og seier at dette var jammen fint, sjølv om dei inst inne ikkje meiner det. Ved Universitetet i Stavanger fekk eit profesjonelt firma av kreative designarar teikna ny logo, visstnok eit eller anna frå regionen med ei slags heilag kraft, nærmast ei heilag jomfru. Resultatet vart at alle i organisasjonen kalla den nye logoen for "spøgelset", for det var det dei såg. Ved Universitetet i Tromsø skulle dei ha ny profil, fordi dei fusjonerte med lærarskolen. Då hadde organisasjonen utmerka seg med ein av dei mest geniale logoar nokon sinne - Odins ramnar Hugin og Munin.
Om desse heiter det mellom anna: "Namnet Hugin tyder tanke og namnet Munin tyder minne. Det vert fortalt at kvar morgon når dagen gryr, flyg Hugin og Munin ut i verda. Dei merkjer seg kva som hender, og dei høyrer på kva som vert sagt. Ingen ting kan skjulast for Hugin og Munin." Perfekte symbol for eit universitet som vil vere fremst i forsking og undervisning.

Etter at dei tilsette mobiliserte sterkt, måtte kommunikasjonsavdelinga strekke våpen, og utfasing av ramnane vart stoppa. Dei grafiske designarane vart forsmådde, men fekk sine premiepengar.

Så kjem det fatale utspelet frå det nye nordnorske Universitetet i Nordland, som skal ha ein slags nonfigurativ "Barbie-logo" - sitat Roger Lockertsen - som dette:

Kva er grunngjevinga for logoen utvikla av Rayon Visual Concepts AS  ? Jo, det er "kantete former satt sammen til en helhet som representerer det kontrastfylte, rå og majestetiske i det nordlandske landskapet". Og vidare:

• Vi må assosiere til måten fjellet stuper ned i havet  
• Hvordan lyset treffer siden av en bergvegg 
• Det duggvåte og irrgrønne gresset innerst i en liten vik
• Den krittvite stranden som åpenbarer seg bak en odde
• Den høye himmelen som tindene strekker seg mot og
• Høstfargene som speiler seg i havet

God morn, seier eg. Er det mulig, har andre sagt. Er dette eit universitet eller "visit Nordland", spør no eg. Skulle ikkje dette vere symbolar som assosierte til forsking og utdanning, eller er dette berre eit ledd i å "brande næringslivsinteresser"? Desverre Rayon Visual Concepts", dette var ikkje godt nok for meg.

Elias Blix-jubileet, Gildeskål og myta om mannen

Den siste tida har det versert ein del innlegg i Avisa Nordland om Elias Blix. Særleg irriterande er det at Blix skulle blitt nekta å preike i Gildeskål då han var heime sommaren 1866. Dette er ei myte som professor Hallgeir Elstad har prøvd å punktere sidan 2002, men han ser ikkje ut til å ha lukkast med det. La oss derfor sjå på myta om presten Blix som vart stoppa i Gildeskål.



Domkyrkja i Reykjavik. Elias Blix hadde ingen draum om å preike, meiner professor i teologi Hallgeir Elstad ved Teologisk Institutt, Universitetet i Oslo



Elstad (Kirke og Kultur 5/6-2002) skriv at Blix drog heim til Gildeskål etter embetseksamen i teologi i 1866, for første gong sidan han reiste til hovudstaden i 1859. Folk hadde store forventningar til han, fordi dei hadde hørt at han hadde gjort det godt, og at han ville bli prest. ”Tenk om dei kunne få høyre han preike i heimekyrkja”, skriv Elstad, og legg til at tanken var realistisk. Heime møtte han sokneprest Hans Henrik Holch Daae, som han la fram ærendet for, heiter det i myta. ”Men soknepresten, som var av gammal embetsmannslekt, nekta han å preike i Gildeskål kyrkje. Han ville ikkje sleppe ein allmugemann som Elias Blix opp på preikestolen. Allmugen kunne blir lærarar, men prestar, nei, der gjekk grensa, skal soknepresten ha meint.” Blix skulle tatt avslaget så tungt at han gav opp å bli prest, for i staden å bli vitskapsmann.

Elstad spør om forklaringa er rimeleg for korfor Blix aldri vart prest. Kunne soknepresten få ”ein dugande teolog” til å endre livsplanen, spør han. ”Var Blix så vakkelvoren? Trudde han ikkje meir på det han dreiv med?” Historia er ikkje dokumentert. Elstad meiner ho er usannsynleg. Fordi:

1. Dersom det var tilfelle at Daae nekta Blix å preike, ville Blix ha skrive om det nokon stad. Det har han ikkje.

2. Korfor skulle Daae svare nei på eit spørsmål frå cand. theol. Elias Blix om å få preike? Det ville vere i strid med norsk lov, fordi lova opna for at teologar skulle ha høve til å øve seg i kyrkja. Blix og Daae var likemenn, og ingen nekta bondesøner prestestilling. ”Soknepresten må ha visst at Blix hadde ei høg stjerne i bygda”, skriv Elstad, og legg til at Daae måtte ha ”tilstrekkeleg sosial antenne til å innsjå at dette var ei ikkje-sak”.

3. Blix hjelpte Daae med eksamensarbeid den sommaren. Dei samarbeidde godt og tett. Ville dei gjort det om soknepresten hadde nekta Blix å preike, spør Elstad.

Heimkomen til Kristiania (Oslo) hausten 1866, skreiv Blix at han hadde ”gjenseet mit kjære Hjem”, og at turen hadde gjort han ”ligesom forynget, aldeles nordlandsk i Sind og Skind". Den optimistiske tonen kjem ikkje frå ein nedbroten ung mann ”som har vorte nekta preikestolen og har endra livsplan”, konkluderer Elstad.

Det er grunn til å tru at Elias Blix alt hadde bestemt seg for ikkje å bli prest. I 1861, då han studerte hebraisk som del av teologistudiet, skriv han at det var eit studie han kjente ”stor lyst" ved. Biskop Anton Chr. Bang - farlaus fiskarbondeson frå Dønna og studiekamerat frå Tromsø og nær ven, talte i gravferda om Blix: "Uden Famlen, uden Vaklen” fann han si ”Livsopgave og blev denne tro til sidste Stund", og sikta då til vitskapsmannen Blix.

Elstad meiner personlege grunnar låg bak. Blix var svært sjenert. Ein tidlegare Tromsøelev fortalte: "Han vart raud berre dei tala til han, og han våga mest ikkje tala til elevane." Som universitetsprofessor var han svært reservert overfor studentane. Han var ingen folketalar, og heldt seg taus i store forsamlingar. På talarstolen på Stortinget vart han rekna som keisam, og sjølv vantrivetest han på preikestolen og framfor alteret.

Blix spurte neppe om å få preike i heimekyrkja sommaren 1866. Det ikkje hans draum, men kanskje mest draumen til folk i Gildeskål. Kanskje vart dei skuffa då dei ikkje fekk oppfylt den, skriv Elstad: ”Rykta tok til å svirre. Kva var det med han Elias? Det måtte då vere noko sidan han ikkje fekk preike? Lause rykte vart til historisk sanning: Sokneprest Daae hadde nekta Blix å preike. Embetsmannen ville ikkje ha bondesonen på preikestolen. Og historia om Blix som vart nekta å preike i heimekyrkja si, passa unekteleg godt inn i den gamle motsetnaden mellom nordlendingane og arrogante embetsmenn sørfrå”. Slik har ein påstand utan dokumentasjon blitt ført vidare og halde fast som ei historisk sanning, også inn i Blix-jubileet i 2011.

Du finn  artikkelen til Elstad her

11.11. kl 11

Den 11. november kl 11 i 1918 vart kanonane tause etter nyare histories verste inferno. I eit blodbad utan like hadde krigen frå 1914-18 påført dei største nasjonane i Europa sår som aldri skulle legast. Dei skulle til og med medføre så mye irritasjon blant forsmådde taparar og dei som var misnøgde med oppgjøret på vinnarsida, at det nærmast var uungåeleg med eit nytt blodbad berre 20 år seinare. I alt reknar ein med at krigen kosta 10 millionar soldatar livet, 7,7 av dei er savna og så mange som 22 millionar vart skadde. Dette var generasjonar av gutar og menn i sin beste alder, og det skapte traumar som skulle prege folk i dei deltakande nasjonane i lang tid framover.



Oppe ved grensa mot Austerrike-Ungarn står dette minnesmerket over tapte liv under første verdskrigen. Etter krigen vart Tyrol delt i to, og den sørlege delen vart italiensk. Det var ikkje Mussolini nøgd med, så han ville ha meir og slik vart han Italias ulukke. Grunnen var første verdskrigen og det som følgte med.



I Italia la den første verdskrigen vegen open for folk som Benito Mussolini, medan Austerrike-Ungarn var blitt delt opp i små smular og tørsta etter å bli stor att. Vegen inn i Anschluss var kort for Austerrike, mens Ungarn også ville vere vener med Hitler då den tid kom. I aust bana krigen mellom 1914-18 vegen for ein revolusjon som skulle bli starten på eit av verdshistorias største sosiale og politiske eksperiment, med katastrofale følgjer for tsjekkarar, ungararar og aust-tyskarar, men ikkje minst for russarane sjølv og alle dei ulike etniske/nasjonale gruppene innafor det gigantiske sovjetiske imperiet.

Ingenting av dette ville vore mogleg utan den første verdskrigen. Den vesle misforståtte kunstnarspira frå Austerrike som sjølv opplevde nederlaget ved fronten den 11.11.1918 kl 11, skulle komme grusomt tilbake seinare. Korporal Schicklgruber, som han seinare foraktleg vart kalla, fordi det var namnet faren hans vart fødd til. Hitler er Hitler, og på grunn av han er det knapt nok ein mann i den vestlege verda som heiter Adolf til fornamn lenger.

I vestlege land som Storbritannia og Frankrike vart ein også prega av den første verdskrigen, som ein for alt i verda måtte unngå å gjenta. Dermed fekk Hitler friare spelerom lenger. Ein visste ikkje kva fyr ein hadde med å gjøre, og ville for alt i verda unngå ein ny krig. Til og med vesle Noreg tenkte at det viktigaste i 1938-1940 var å halde seg ute av krigen, som i 1914-18. Det skulle vise seg å vere fatalt, og etterpå denne hadde vi jo fått ein ny sterk nabo i den revolusjonære Stalins Sovjetunion - som ein følge av første verdskrigen. Det ga nye historiske erfaringar og trusselbildar.

Som vi historikarane alltid seier: - Alt heng saman med alt.

Så hugs å sjå på klokka di klokka 11 den 11.11.

Ofra etter Stalin og Sovjetstatens terror

Like utafor St.Petersburg står det eit monument langs ein øde skogsveg. Furumoane rundt indikerer verken noko dramatisk eller heroisk, og monumentet er heller ikkje ei påminning om ei heorisk side ved russisk eller sovjetisk historie, snare tvert om. Det er organisasasjonen Memorial si påminning om alle ofra etter Stalins og Sovjetstatens terror frå 1930-åra. Symbolikken er tydeleg; det er individet sitt nederlag overfor maskinen. Mennesket blir knust av systemet, i form av ein kvernliknande mekanisk maskin i bronsje.

På andre sida av vegen var det eit to meter høgt, grønt plankegjerde, og bak var det eit militært område som ingen slapp inn på før etter Sovjetunionens fall. Her, bak gjerdet kunne ein sjå eit humpete skoglandskap. Humpete fordi det var gravlagt hundrevis, kanskje tusenvis av offer for Stalins terror, og etterkvart som lika rotna vart det groper i landskapet. Hit valfartar no etterkommarane etter unge søner og døtre av den russiske revolusjonen som måtte bøte livet på grunn av paranoiaen som ridde det øvste skiktet av den såkalla kommunistiske staten Sovjetunionen. Ingen av dei veit kor deira bestefar, tante eller mor ligg, så derfor set dei korset eller biletet av sin sakna vilkårleg ut i skogen innafor det grøne gjerdet. Det er mektig, trollsk og ikkje minst makabert å skode inn i furumoen utafor St.Petersburg. Framfor alt er det ei viktig påminning om at systemet aldri må få forrang over individ og menneskeverd.

Krigsfotos utan fotografar

I samband med internasjonale bøker om Narvik og kampane der i 1940 dukkar det stadig opp ein gjengangar på foto-fronten. Biletet viser effektive tyske krigsskip til kai i Narvik hamn på morrakvisten 9. april. I både franske, britiske og norske bøker blir aldri fotografen kreditert, og dermed har identiteten hans vore ukjent lenge. No ser det derimot ut til at mysteriet er oppklart. Fotografen er Moettger og han arbeidde i eit av dei tyske propagandakompania (PK), han var m.a.o.  ein PK-mann. Det kan ein også skjønne av teksten til fotoet: ”Timevis har britiske skibskanoner holdt fjorden under voldsom ild. Men allikevel våger ikke englenderen å trenge inn i fjorden for å ta opp kampen med de tallmessig underlegne tyske destroyere.”

Fotoet stod på trykk i det tyske magasinet Signal (nr. 1/1941), som var eit propagandatiltak tyskarane sette inn i Noreg under krigen for å gjøre folk meir venleg innstilt til ”gjestane”. 

Magasinet var eit underbruk av Berliner Illustrierte Zeitung. Det kom ut kvar fjortande dag på 25 ulike språk i det Stor-tyske riket og opplaget var på 2,5 millionar eksemplar på det meste. Til og med til USA nådde propagandaen i engelsk versjon fram til desember 1941.

Blant journalistane var dei beste i den nasjonalsosialistiske staten. Magasinet hadde format som Life eller Time magazine, og viste likt og ulikt frå den tyske kultur og samfunnssfæra, og så ein god porsjon krigarkultur då. For det var der Tyskland rula i 1940-41. I dag er det den tyske forlagsgiganten Axel Springer Verlag som sit med rettane til det gamle propagandabladet, gjennom eigedomsrettane til Berliner Illustrierte Zeitung.

Malmstøv i Malmvegen

Kvite murveggar får eit raudt skjær i Malmvegen i Narvik. I bakgrunnen ventar ein ny glubsk malmbåt på å forsyne det kinesiske underet med jernmalm frå Kiruna, langt inne i den nord-svenske villmarka

I Narvik har ein i alle år vore plaga med at ein må nøye vurdere kva farge ein skal ha på huset sitt. Malmstøvet frå det store malmlasteanlegget set seg på husveggar og etter ei stund der rustar det rett og slett og det blir raude renner langs bordkledinga. Det er derfor ikkje vanleg at husfarga i byen er kvit, men heller brun eller raudt. Dei siste åra har firmaet som driv utskiping av malm LKAB prøvd å få bukt med støvplagen i byen, og lagrar no malmen i siloar under jorda. Investeringane bestod av bygging av 12 60 meter djupe siloar i fjellet, kvar på ein diameter på 38 meter. Det vart òg bygd eit 2,8 kilometer langt tunnelsystem. Prislappen var 1.5 milliardar norske kroner.




I Narvik må ein nøye vurdere kva farge ein skal ha på postkassa. Er ho kvit så ser ein  malmstøv tydelegare

 Sist år gjekk LKAB Norge med eit overskot på 26 046 000 norske kroner, mens morselskapet i Sverige gjekk med 7,6 milliardar svenske kroner i overskot i 2008. No vonar alle at det er slutt på støvplagen i malmbyen. Ein evig plage sidan byen vart grunnlagt i 1901.



Ny giv i aust

Nord-Noreg hadde lenge to fylke med sterk industrialisering, Nordland og Finnmark. Store og viktige bedrifter som Sydvaranger, Norsk Jernverk og LKAB var lenge hjørnesteinane i samfunn som Sør-Varanger, Mo i Rana og Narvik. Ei tid var industrien framtida, særleg mellom 1850 og 1960, men så snudde alt og industrien vart ein klamp om foten. Lokalsamfunn som Mo i Rana, Narvik, Kirkenes/Bjørnevatn og Sulitjelma vakla, og fleire av dei vart nærmast demografisk desimert. Skolar, butikkar og hus stod til nedfalls. Diskusjonar om samfunna var liv laga, gjerne kombinert med diskusjonar om statleg eigarskap eller støtte, førte til politiske strid mellom høgrefolk og sosialistar, distriktspolitikarar og storting, fagforeiningar og kapitalistar. Mang ein solidaritetskonsert vart halde før sorgreaksjonen over den tapte saka fekk lagt seg.



Igjen er det drift i gruvene i Bjørnevatn

 I dag ser ein tendensar til nye tider. I løpet av kort tid har Varangersamfunna Kirkenes og Bjørnevatn fått aktivitet i gruvedrifta. Toget går skyttel på den 7,5 km lange jernbanestrekninga ned til Kirkenes frå gruvene i Bjørnevatn. Det interessante er at kommunen no har fleire bein å stå på enn før. Med eit framtidig grensebuarbevis vil omlag 40 000 menneske bu innafor ein radius av ein time, og både Irina og Ivan vil handle på Bohus og Jysk. Handelen med Russland har ført til ei oppblomstring i etableringar, og i tillegg blinkar oljeflammen i det fjerne. No står det første forskingsfartøyet klår til å ta sine første boreprøvar i den nye norske sona som grenselinjeforhandlingane opna opp. Ut over det har offentlege etableringar saman med reiselivssatsingar skapt ein breiare økonomisk basis. Og forsvaret er framleis her, om enn ikkje like stort og synleg som før.

Rett bak industrianlegga på Kirkenes, ytst i Langfjorden, ser Varangersamfunnet for seg at ein framtidig oljebase kan vere 

Ein banskjef meinte Varanger kan vere den mest spennande regionen i europeisk næringsliv 20 år fram i tid.
I løpet av året kan det vere så mange som 500 arbeidarar involvert i gruvedrifta. Framtida er lys for eit samfunn som for 20-30 år sidan var dødsdømt og næmast vart halde kunstig i livet på grunn av den kalde krigen.

Dølakulturen - eit særeigent nordnorsk fenomen

Oppe i nord, i det nest øvste fylket i landet, ligg Troms. Inne der Nord-Noreg er på sitt breiaste, ligg Indre Troms. Her har mange gjennomført dei tilmålte 12 månader med verneplikt, i allefall dei som var 19 år mellom 1950 og 2000 og hamna i luftforsvaret eller hæren. Og var menn og ikkje militærnektarar, sølvsagt. Området er såleis mest kjent for militærforlegningar og skytefelt. Sjølv om ikkje aktiveteten er like stor i dag, er Hærens styrkar der framleis.

Ja, og så er bygdene sjølvsagt kjente for sine skiheltar, kombinertløparane frå området. Frå Sverre Stenersen til Bjarte Engen Vik og Kristian Hammer via Fred Børre Lundberg. For ikkje å glømme salige Ole Hegge, som aldri vart dårlegare enn nummer 5 i det eine VM og dei to OL-ane han deltok i frå 1928-32.

På Eggen gård i Bardu står minnesmerket over Jon Simonsen Kalbækken og Ole Olsen Brandvold som var Bardudalens første rydningsmenn

Det kanskje mest spesielle med denne delen av landet er den særeigne dølakulturen. Du merkar den særleg på språket, som når Fred Børre Lundberg og Kristian Hammer vart intervjua etter ein VM- eller OL-medalje. Alle kunne høre at dei ikkje var nordfrå, sjølv om dei var barnefødde i landsdelen. Dei var ikkje det ein vil karakterisere som nordlendingar, eller "skolp" som er økenamnet på nordlendingen på desse kantar.

Dølakulturen kom til landsdelen med innvandringa frå Gudbrandsdalen, Østerdalen, Trøndelag, Nordmøre og Helgeland i fleire rundar til dette nyryddingsområdet like før 1800. På Bardujorda og garden Eggen finn du monumentet som vart reist til 100-årsjubileet i 1891 over dei første kolonistane som dro nordover for å kultivere Indre Troms. Hit tok dei med seg kulturen sin; byggeskikk, språk, mattradisjonar, sedar, ja til og med ekteskapsstrategiane vart i sterk grad prega av ønsket om å halde på tradisjonane. Her var det ikkje uvanleg at ein gifta seg med bygdefolk frå Tynset, også etter at ein hadde komme fleire tusen mil nordover. Ikkje ulikt det ein kjenner til frå dagens innvandring.

Den 95 meter lange Rundhaug bru tar deg over vakre Målselv 

Bygda har vore prega av denne kulturen og møtet med urfolket i området gjekk ikkje berre smertefritt. Eit utdrag frå  Bardu bygdebok kan vere eit eksempel på ein mentalitet i området, men sjølvsagt også berre eit uttrykk for forfattaren Eystein Eggen si haldning til dølaætt og -folk, og til samane som var i området frå før:

Uansett, viss du vil studere denne dølakulturen nærmare, så bør du reise dit. Gjerne i kombinasjonen med ei reise ut til den nordnorske kysten. Så kan du kontrastere lynne, mentalitet, språk og levemåte. Det er som to ulike verdenar.

Låven på Strømsør fjellgård i Bardu er eit godt døme på byggeskikken i området.

Magomadas - Veggmaling på høgt nivå

I den vesle byen Magomadas nord vest på Sardinia, er det ein eller annan som har fått for seg at han skal pynte opp byen med veggmaleri. Her finn du ein eller annan situasjon frå det tradisjonelle livet i byen eller på landsbygda rundt, eller eit naturtru maleri av ein lokal helt som står på fortauet. Flott er det, kreativt er det også, ikkje minst trafikkfarlig. Eg kan ikkje hugse at eg kjørte gjennom byen første gong eg var der. Sett derfor frå deg bilen og ta ein rusletur der du kan nyte dei artige maleria.

Krig og krigarkultur

Franske soldatar la igjen liva sine i Sør-Troms og Nordre Nordland våren 1940.(Matheson-Byes fotosamling)

Her om dagen kom ein tidlegare kollega av meg med eit interessant historiemateriale: bestefarens to gamle fotoalbum frå krigen. Fleire av bileta synte det som forteljingane frå krigen så sjeldan maktar å syne, nemleg døden. Alt for ofte er det fokus på heltar eller skurkar, og deira handlingar. Alt for ofte kjem krigens gru i bakgrunnen. Berre få gangar får ein føle krigens gru og redsel på pulsen, også når soldatane skal fortelje om krigshandlingar, adrenalinkicket under dei og angsten for å døy. Ofte er det dei som overlevde som blir kjørt fram, og om nokon har gjort ei bragd eller ein prestasjon, har ein lett for å fokusere meir på det, enn på dei merka krigen har påført dei som deltok, ja og på dei som skulle ta i mot dei som deltok og leve med dei etterpå.

Eit norsk feltsjukehus ved Narvik-fronten har vore utsett for flyangrep i dei lyse vårnettene. Heldigvis traff tyskarane dårleg. (Matheson-Byes fotosamling)

Kampane i Nord-Noreg i 1940 var utan unntak tøffe. Ei enorm påkjenning for mange, og tapa vart etterkvart store på dei to månadene det pågjekk, sjølv om dei på langt nær kunne måle seg med tapa ved andre slagmarker. For oss nordpå var masseslakt av denne typen heilt ukjent. Dette var dessutan tida før krisepsykiatrien, og mange måtte takle sine eigne traumer heilt aleine på bortgjømte stader, langt unna kvalifisert helsepersonell.

I dag skal våre unge menn og kvinner igjen lære å takle aktiv krigføring, gjerne langt borte og i samband med konfliktar som langt frå er oversiktlege, som i Afghanistan. Forsvarsleiinga vil gjerne skape eit profesjonalisert forsvar i aktiv strid, mens politikarane tviheld på at dei berre held på med fredsoppdrag, langt mindre krig. Våre soldatar skal ikkje lengre soldatar, men krigarar. Skikkelege krigarar, eller som forsvarssjefen sa det når han slo eit slag for ein ny norsk krigarkultur: "Krigerkultur i positiv forstand betyr i praksis uvilje mot å svikte sine medsoldater, uavhengig av om det skjer i Norge eller i Afghanistan."(Aftenposten 6.10.2009)

Uansett om det er krigarar eller soldatar som deltar i krigen; spøkelsane og traumene dei unge skal kjempe med under og etter det dei er med på, må dei og samfunnet slite med i mange år framover. For den gamle bergartilleristen, bestefaren til kollegaen min, var det truleg lettare å komme heim. Han hadde kjempa mot ein dødeleg ideologi, og stått opp mot ein agressiv okkupant saman med andre gode, friheitselskande nordmenn, og med demokratiske nasjonars støtte. Kva dagens krigarar kjempar for, kan derimot verke meir uklårt. Det same gjeld det dei kjempar mot, for midt oppe i all krigen er det berre ein tapar; folket i landet dei er i, som truleg blir mindre og mindre vennleg innstilt til krigarkulturen våre soldatar står for.

I den nordnorske bjørkeskogen låg det tyske lik nedgravd etter kampane våren 1940. (Matheson-Byes-fotosamling)

Landets kulaste container

Nede ved jernbanestasjonen i Bodø-byen ligg denne containeren henslengt. Om det er meint som kunst eller noka anna må gudane vite, men vakrare enn ein vanleg container er det i alle fall. Fargerikt, kreativt og psykedelisk.

"Gress på Skolegress"

På Skolegress er det i ferd med å bli kunstgras. Til og med Skolegrus får kunstgras. I ein radius på 200 meter får Bodø by sin tredje og fjerde kunstgrasbane til glede for den oppvoksande slekt. Lysa frå Aspmyra i bakgrunnen.

I byturen i Vett og uvett er det ein kar som opphissa kan fortelje siste nytt frå bygda: "det er fesk i feskelausvatn!" Noko liknande er i ferd med å skje i byen no. Bodø-byen. Det har komme kunstgras på Skolegress.
Skolegress er den banen du ser nede i venstre hjørne på dette flyfotoet av Bankgata skole, gymnaset og tidlegare Nordland distriktshøgskole, som du ser nede framfor Skolegrus. Mange som har vokse opp med fotball i Bodø har forbanna Skolegrus fordi banen hadde steinar på storleik med ein knyttneve. Skolegrus hadde nesten ikkje grus, mest stein, og Skolegress hadde ikkje gress, berre grus. No har dette ordna seg. I desse dager legg ein det siste hand på verket. Skolegress har fått kunstgras. Til og med Skolegrus har kunstgras. Det blir artig å sjå om namna deires blir ståande.

Forresten finst det mange Feskelausvatn med masse fesk, enn kor rart det kan hørest ut.

"Do not be satisfied with mediocrity"

Toyota Corolla 1.3 - kjedeleg design, kjedeleg å kjøre, "ein bil for hvermannsen"

Song salige Johannes Paul den II. på si einaste plateinnspelling hittil. Det har vel vore mottoet mitt gjennom heile livet eigentleg, og derfor har mange val i livet blitt slik dei har blitt. Det finst jo ikkje andre forklaringar på at ein heiar på Bodø/Glimt og Tottenham, kjører Citroën og skriv nynorsk og ikkje bokmål.

No må eg likevel seie det rett ut; eg har brote med mitt motto. Eg har kjøpt meg ein Toyota. Bilen til "Hvermannsen", den uendeleg kjedelege japanske kvardagsslitaren som aldri kan by på ei einaste lita overrasking i form av dyrt bilhald, dårleg kvalitet, sporty kjørestil eller fancy design.

Til og med folk som ikkje har greie på bil seier det same. Når ein søkjer på "hvermannsen og bil" på internettet kjem det sjølvsagt opp ein diskusjon om Toyota. Ei dame på Kvinneguiden sitt nettforum tenkjer å kjøpe seg ein Toyota Avensis. Kommentaren frå "Nabodama" er dekkande for mitt syn: "Fryktelig kjedelig valg, synes jeg da".

Kva blir det neste då? At eg set meg med i raud drakt og heiar på Man Utd eller Liverpool, får sesongkort på Alfheim, spiser Grandiosa fire dagar i veka og startar med å skrive bokmål? Nei, Gud forby. Ein Toyota Corolla får vere evig nok.

Matnyttig historie

I løpet av sommaren har eg hoppa frå å vere administrativt tilsett i universitetssektoren til å bli historikar. Planen er å vere førsteamanuensis i tre år framover, tilsett på Høgskolen i Bodø. Tidlegare har eg arbeidd med å skrive historia til malmbyen Narvik, og no står Bodø for tur. Med skrekkblanda fryd tar ein sjølvsagt laus på utfordringa.

Tre år med friheit under ansvar. Eg veit oppdraget, og står relativt fritt til å løyse det innafor eit generelt sjangerkrav til korleis ei byhistorie skal sjå ut. Perioden er også bestemt. Tidsperioden er 1890-1950, då svært mye spennande skjedde i byen og omlandet, for det er viktig å trekke inn omlandet med dei dåverande kommunane Kjerringøy i nord, Bodin - rundt byen og naboen Skjerstad inne i fjorden. Prosjektet Bodøs historie er viktig for mange som bur i dette området.

I samband med arbeidet med Narvik uttalte ordførar Olav Sigurd Alstad i Narvik at det var viktig for kommunen å stikke fingeren i jorda for å spørje seg om korleis utviklinga hadde gått for dei, og sjå på om det var moment ein burde vere merksam på i planlegginga av framtida. Dette var byen som i 1950 var den største by i Nord-Noreg, men som dei seinare åra opplevde stagnasjon og nedgang, både når det gjeld industriarbeidsplassar og innbyggarar. Byen var gjennom dei same avindustrialiseringsprosessane som resten av den vestlege verda, det vere seg Sunderland eller Skien, Sarpsborg eller Swansea. Korleis kunne ein snu stagnasjon til oppgang?

Kva kan vi seie om Bodø? Jo, fordi byen har hatt ei nærmast samanhengane vokstertid etter 1945, kan det vere nyttig å spørje seg om veksten har vore positiv for byen, og korleis ein kan få denne til å vedvare inn i eit nytt årtusen. I Narvik trudde ein framtida var lyseraud i 1950, men slik gjekk det ikkje. Korfor? Korleis kan Bodø bruke kunnskapen om si nære fortid til å stake ut framtida? Korleis unngår ein å gå seg fast i eit stagnasjonsspor?

Gjenreisninga av Bodø etteer 1940 gav oss eit nytt bybilde. Er det sider ved dette som er verdt å ta vare på for framtida? Bildet viser Grand Hotell til venstre, og delar av eit ruinlandskap i Bodø sentrum bak.

Professor Jan Eivind Myhre frå Universitetet i Oslo meiner lokalhistorikarar må skrive om saker som er matnyttig for lokalsamfunna dei forskar på. I mitt arbeid blir dette viktig i tida framover. I første hand vil arbeidet med byplanlegginga etter bombinga i 1940 stå sentralt. Kva visjonar låg bak planane, og korleis kan ein ta vare på desse visjonane i framtidig bygningsvern og byplanlegging i Bodø? Har vi vore flinke nok til å tenkje på desse visjonane, og er det kvalitetar som er verdt å vidareføre? Min umiddelbare intuisjon seier meg at det neppe er lett å ta vare på det som var tenkt i ein by som veks så fort som Bodø. Det kjenner vi til frå Tromsø. Mye planlegging skjer i regi av entreprenørar og pengefolk, og ikkje alltid er deira visjonar basert på andre visjonar enn å tjene raske pengar på eiga utbygging. Dette er synd. Vi har alle godt av å setje oss ned å spørje oss kva som eigentleg skjedde, uavhengig av om det gjekk gale eller bra. Historie kan med andre ord vere nyttig. Men først må ein studere kjeldene for å finne svar på dei viktige spørsmåla.

Sykling - sunn sport eller idrett for dophau?

Monument over mosjonssyklinga i Toscana, Italia (San Baronto)

Den same historia gjentar seg. Kvart år ser vi det same skje. Den eine sykkelryttaren etter den andre blir avslørt som dophau, og heile sporten lir under sin sedvanlige mangel på truverdigheit. Ingen kan vere reine i toppidretten, der proffutøvarane lever av resultata sine. Om dei vinn eller presterer bra, betyr det forlenga liv som proffar. Om dei mislukkast kan det bety kroken på døra både for dei sjølv og laget, som er avhengig av å ha ein snill sponsor til å fø på dei. Det er dårleg omdømmebygging for bedriftar å fø på dophau.

Topp-idretten inviterer heller ikkje til sunn idrett. I vekesvis skal dei sykle 200 kilometer kvar dag, nærmast utan restitusjon. Kan det vere sunt, spør nokre seg, medan andre nektar å tru at ein klarer å restituere kroppen mellom kvart ritt og kvar ettappe. I denne idretten er det eit sunnheitsteikn at den aktive utøvaren blir sjuk, eller må stå av sykkelen undervegs. Det betyr at kroppen reagerer normalt på den fysiske belastninga. Korleis kan ein rein Lance Armstrong vinne Tour de France 7 gonger på rad på ein knusande måte, utan kunstige stimuli, spurte den velrenommerte tyske avisa Frankfurter Allgemeine den 19.juli i år. Same dag som avisa med bismak såg på etappevinnaren i touren den dagen, Alexander Vinokurov. Han vart utestengt for bloddoping i 2007, men var no i gang igjen.

Det var slik Leonardo da Vinci såg for seg ein sykkel på 14-1500-talet

Då er det noko heilt anna med mosjons- og breiddeidretten sykkel. Nokon betre sport finst ikkje. Her kan alle aktive sjå vakker natur og halde seg i form på same tid. I dei store sykkellanda i verda kan ein sjå dette betre enn i det kalde og glatte nord. I Toscana - rett overfor åsen Leonardo Da Vinci budde - kan ein sjå det betre enn nokon annan stad. På snarvegen over den vesle fjellrekka Montalbano, mellom byane Empoli og Pistoia ligg San Baronto, 400 meter over havet. Akkurat her oppe på åstoppen, kan den utkjørte mosjonssyklisten stoppe opp og ta seg ein pust, snakke med gutane som sit langs veggen og nyt kaffen i skuggen på baren under hotell Bellavista. Nokre står også av sykkelen og kjøper seg ein kaffe eller ein brus på baren. Godt vaksne menn og unge gutar i flokk og følgje, før sola har blitt for varm og biltrafikken for stressande. På toppen kan dei remje ut triumferande, kaste slengmerknader til tilskodarar eller fotgjengarar langs vegen, eller simpelten berre puste tungt ut etter ei hard klatreøkt opp Strada dell'olio e dell vino del Montalbano, før dei set utfor dei bratte og svingete vegane ned på andre sida i den skuggefulle, smale sykkelvegen. Oppe ved San Baronto kan du, når du kjem syklande opp frå Pistoia, passere forbi det fantastiske monumentet som ligg ved kyrkja i landsbyen. Det illuderer ein bratt sykkelveg der ein ser små syklistar klatre opp ein snirklete veg til toppen. Øvst jublar førstemann over målstreken med armane høgt heva. Om han jublar over å ha vunne over andre eller seg sjølv er vanskeleg å seie, men det er opplagt for alle at vegen er målet. Teksten på monumentet (over) er "Passioni, amori ed onori al ciclismo Il Montalbano" og betyr sånn cirka; "glødar, elskar og ærar sykling i Montalbano". Under ser du den siste sanne riddaren av sykkelsporten passere baren på toppen av Montalbano i San Baronto. Visste du forresten at det var salige Leonardo da Vinci frå Vinci midt i Montalbano som teikna den første sykkelen? Tilfeldig? Neppe!

Den ekte riddaren av sykkelsporten, mosjonisten, på veg forbi baren i San Baronto

Firenze - turistfella

På åssida aust for Firenze, i Fiesole ligg det europeiske universitetssenteret

Viss ingen går i fella, men passer seg for den skal alle snart igjen få feire jul igjen, heiter det i julesangen til Prøysen. Eg følte meg akkurat slik i dag. Etter å ha tråla rundt i museum utan folk, og dokumentasjonssenter utan besøkande, der lyset knapt vart påslått fordi du var der aleina, gjekk eg rett i fella i dag. Eg innrømmer det gjerne, eg reiser ikkje på Charterferie med Svein til Gran Canaria, eller Boden Camping for den saks skuld. Nei, eg har hatt ein forkjærligheit for Italia. Bella Italia. Det hektiske helvete, Dantes Inferno og alt det der.. Bell Casino, masse armar og bein, masse passione, amore. Det ekstreme, ytterleggåande Italia. Med stor I. Der det berre går an å elske eller hate, og det sterkt. I dag innrømmer eg det; eg gjekk i fella. Turistfella Firenze; og det midt på sommaren i den varmaste tida. Ufizzi  var ingen vits, lunsjen den dyraste i historia, køen for å komme opp i kuppelen i Duomoen gav inga meining. Nei, det var nedtur. Godt var det likevel at eg kunne kjøre opp til Fiesole først for å sjå ned på den vakre byen, og det Europeiske Universitetssenteret som vi nordmenn spyttar store summar inn i, gjennom EØS-avtalen, for at resten av Europa skal bruke. Dit er det planen eg skal reise i løpet av dei neste tre åra for å vere gjesteforskar. Målet må vere å bli tilsett der som professor i historie om tre år. Dei har fem års engasjement for forskarar der, som kan gje undervisning og rettleiing til doktorgradsstudentar frå heile EU. Korfor skal vi ikkje vere med på moroa, når vi betaler for henne? Heller Fiesole enn Firenze.

Vakre Val Camonica - grensa mot Austerrike-Ungarn

Oppe under Monte Tonale ligg Pezzo. Lenger opp ligg hytta som Umberto Bossi proklamerte sitt uavhengige Padania i. Dit når du på ein times spasertur i vakkert alpelandskap.

Viss du tilfeldigvis er i området nord for Milano og styrar unna dei kjente turistfellene som Lago di Garda og Lago Maggiore, men heller tar turen til Lago d'Iseo og vakre Val Camonica, kan du nå opp til eit interessant område. Her vart Italia omforma frå å vere eit tilbakeliggande landbruksland til å bli eit industrialisert land, omtrent på same tid som vi gjennomførte vårt norske under. Overgangen til industri skjedde også i dette området på den norske måten. Her var vatn nok, og fallhøgda skapte grunnlag for elektrisk kraft. På kvar ein kant av den ydylliske dalen låg det derfor eit kraftverk, og i tillegg jernverk og industribedrifter av ymse slag. Heilt øvst i dalen ligg fine vintersportsstader som Passo di Tonale, akkurat på grensa der Italia og Austerrike-Ungarn møttest fram til 1919. Her ligg også fronten mellom dei to krigførande partane frå første verdskrigen, og i Temú på eit lite krigsmuseum, kan du få informasjon om krigen oppe i fjella mellom dei to rivalane oppe i Stelvio- og Adamello-fjella. Biletet viser den bortgjømte bygda Pezzo plassert trygt under det vakre 2694 meter høge Monte Tonale. Hit valfarta italienarane for å sjå på vakker natur og vandre i fjella i dunjakke og langbukse, i staden for å søkje strendene langs kysten. For nokre år sidan proklamerte Umberto Bossi Padanias uavhengigheit frå Italia her opp i fjellheimen. Han var lei late sør-italienarar og politikarklassen i Roma. Han ville etablere republikken Padania, ei merkesak for partiet Lega Nord. Eit par hjerneslag seinare har føderalismeprosessen gått vidare i Italia, og Berlusconi har gitt etter for Bossi og co. Kva som skjer med nasjonen gjenstår og sjå, men at han heng sterkt saman er vel ei overdriving. Det rike nord vil kvitte seg med det mindre velståande sør. Under ser vi jernverksbyen Lovere mot Castro, som er kjent som produsent av understell til jernbanesett. Tenk om Mo i Rana hadde vore like vakker.

Lovere sett mot Castro. Marinaen til venstre foran jernverket. Kanskje det norske flytoget har understell frå Lovere ved Lago d'Iseo?

Minne- og dokumentasjonssenter i Toscana

Kanskje er det ikkje det første ein tenkjer på når ein er i Toscana. I kampen om merksemd er det alltid slik at dei kjente slotta, kunstgalleria, musea og kyrkjene kjem i fokus først, men dersom du vil ha noka anna, kan det vere lurt å leite etter dei musea som ingen kjenner stort til, gjerne knytt til moderne historie. Med andre ord; når du har fått nok av Dante, rinascimento og middelalderborgar; søk moderne kulturminner. Eitt av dei er http://www.museodelladeportazione.it/ like nord for Prato. Eit lite senter for dokumentasjon om dei over 44 000 italienarane som vart sendt til ulike konsentrasjonleire i Austerrike, Frankrike, Tyskland eller andre stader i det tysk-kontrollerte området under andre verdskrigen.

Sentret ligg i Figline (Prato) og er lagt nettopp dit, fordi det på den vesle staden var 29 unge partisanar som vart avretta i landsbyen den 6 september 1944. Dette skjedde i same timen som dei allierte frigjorte Prato fra den nazistiske/fascistiske okkupanten. Toscana er full av spennande krigshistorie.

Jukset kommer tilbake, eller?

Det var uttrykket vi brukte på løkka i Einmoen når ein eller annan j.. filma seg til straffe, for så i neste omgang å bomme på straffa. Då var det slik sjølvaste Justitia slo tilbake. Vi hadde som dei naive, barnslege tullingane vi var, ei blind tru på at rettvisa vart gjenoppretta ved ei slags usynleg hand. Vi hadde klokkartru på at jukset alltid vart slått i bakken av ein høgare moralsk orden. Ei sterk makt heldt si usynlege og rettferdige hand over alt galt i verda.

Samstundes fekk vi erfare korleis resulta kunne bli til på grunn av juks, ja til og med at lag vann VM etter juks. Verst var det i Mexico i 1986 om ikkje med "Guds" - så i alle fall Maradonas hand. Like ille var det i Spania i semifinalen mellom Frankrike og Vest-Tyskland, der Schumacher skulle vore tiltalt av ein sivil rett for slakten av den franske spelaren Battiston. Han skulle minst vore utvist, og med 10 mann ville neppe Vest-Tyskland nådd finalen. Sidan gjekk det slag i slag. Carroll (foto over) redda ballen minst ein meter inni målet gjennom eit tigersprang i seriekamp i England mellom Tottenham og Man Utd. i januar 2005. Minst like ille var det at Henry og Frankrike skulle komme seg til VM i år gjemmom juksemål med handa. Det var ille for Irland at jukset vart ståande, trass i at ein halv million vart med på Facebook-gruppa for å kampen spelt om igjen. Folk rundt om følte med Irland, og var indignerte på fotballens vegner.

I alle tilfella svikta dommarane, mens teknologien i form av TV-kamera raskt avslørte juks. Likevel vil ikkje ansvarlege menn i svarte dressar rydde opp og opne for bruk av denne teknologien. På mindre tid enn det tar å behandle ein skadd Drogba, kunne "Guds" hand vore avslørt i Mexico, og målet til England mot Tyskland søndag vore godkjent. Irland hadde då møtt i VM i staden for dei blå franske som flaua seg ut. Kanskje det siste nettopp skjedde fordi dei juksa? Kanskje det var straffa for å jukse mot Irland at dei fekk ein trist sorti og eit elendig VM? Inntill dei grå menn i FIFA kjem til fornuft får vi seie som vi gjorde på løkka; Jukset kommer tilbake! Men då kan det hende vi enda ei stund sit dessillusjonerte att og tygg kamelhår.

England - "kjempers fødeland...."

Eg innrømmer gjerne at eg har eit heilt spesielt forhold til England. Det fekk blomstre i 1990, då eg reiste på måfå til Bologna for å sjå England - Belgia i åttandedelsfinalen i VM i Italia. Billettar hadde vi ikkje, men det rekna vi med å skaffe på svartebørs før kamp. Etter å ha blitt juksa av eit par lokale unggutar, som vi kjøpte to gamle billettar hos, fekk vi oss eit par gode billettar av ein omreisande amerikanar i svartebørs. Han var som amerikanarane flest heilt uinteressert i "soccer", dette britiske fotballspelet som jenter spela over dammen. I dag er det dagen derpå for USA, som rauk ut for Ghana i går i nettopp "soccer".

Vi kom til Bologna med tog, og kom inn på den legendariske jernbanestasjonen der bomba hadde tatt livet av 85 menneske og skadd 200 den 2.august 1980, midt i "anni di piombo" ("blyåra") i italiensk politisk historie. Blyåra starta med ei bombe i Milano i desember 1969, og endte med den siste bomba i Bologna 11 år seinare. På ein travel morra mista Carlo (32) og Luca Mauri (6) livet. Far og son? Det gjorde også Maria (24) og Angela Fresu (3). Mor og dotter? Bak det heile stod ikkje det ekstreme venstre i Italia, som alle først tenkte, men komplottet var sjølvsagt totalt. Det ekstreme høgre ville at det ekstreme venstre skulle få skulda, så dei sette det heile i scene for å utløyse unntakslovar for å kunne arrestere og internere politiske fiendar på venstresida. Den politiske tilstanden var kaotisk og spelereglar for normal politisk diskusjon var sett heilt ut av spel.

Det var vemodig å komme til Bologna. Det var sterkt å bli tatt hand om av av Carabineris som geleida oss rett i bussen. Dette var ikkje å vente etter at britiske hooligans hadde lagd bråk i Rimini berre nokre dagar tidlegare. No vart vi behandla som britar i ein slags unntakstilstand. Eg forstod straks korleis det var å bli tatt hand om som kveg og mistenkelege kryp, og korleis det lett kunne utarte seg deretter når ein blir behandla slik. Framfor meg i bussen stod ein pur ung gut med hjelm og kølle og alle hadde våpen. Vi var fanga i bussen og ein vepna soldat dekte kvar dør i bussen. Ingen fekk komme ut før dei var geleida trygt til stadion. Ingen fekk gå dit bort gjennom byen på eiga hand. Det betydde bråk, og bråk var det siste Bologna ville ha.

Utafor stadion i Bologna fekk vi billettar etter ei stund i bedaring. Billettane kosta 600 kroner stykket, noko som vart rekna som mye den gang, men pytt pytt. Det var VM. Kampen var spennande, stemninga elektrisk og Belgia yppa seg stadig. Dei hadde mange gode spelarar. Det heile gjekk til ekstraomgangar, og folk venta på straffesparkkonkurransen, men David Platt avgjorde med ei sein skåring, og lønn for strevet vart ein overgang til italiensk fotball, Sampdoria og hamnebyen Genova. Platt og co gjekk seinare vidare til semifinalen der dei tapte på straffar for Tyskland. Då gråt Paul Gascoigne sine modige tårar, og England vann stor sympati. No er tida inne for å revansjere dette sure nederlaget. Måtte England vinne, og som Bjørge Lillelien  sa det: England, kjempers fødeland – Lord Nelson, Lord Beaverbrook, Sir Winston Churchill, Sir Anthony Eden, Clement Attlee, Henry Cooper, Lady Diana .......