Dølakulturen - eit særeigent nordnorsk fenomen

Oppe i nord, i det nest øvste fylket i landet, ligg Troms. Inne der Nord-Noreg er på sitt breiaste, ligg Indre Troms. Her har mange gjennomført dei tilmålte 12 månader med verneplikt, i allefall dei som var 19 år mellom 1950 og 2000 og hamna i luftforsvaret eller hæren. Og var menn og ikkje militærnektarar, sølvsagt. Området er såleis mest kjent for militærforlegningar og skytefelt. Sjølv om ikkje aktiveteten er like stor i dag, er Hærens styrkar der framleis.

Ja, og så er bygdene sjølvsagt kjente for sine skiheltar, kombinertløparane frå området. Frå Sverre Stenersen til Bjarte Engen Vik og Kristian Hammer via Fred Børre Lundberg. For ikkje å glømme salige Ole Hegge, som aldri vart dårlegare enn nummer 5 i det eine VM og dei to OL-ane han deltok i frå 1928-32.

På Eggen gård i Bardu står minnesmerket over Jon Simonsen Kalbækken og Ole Olsen Brandvold som var Bardudalens første rydningsmenn

Det kanskje mest spesielle med denne delen av landet er den særeigne dølakulturen. Du merkar den særleg på språket, som når Fred Børre Lundberg og Kristian Hammer vart intervjua etter ein VM- eller OL-medalje. Alle kunne høre at dei ikkje var nordfrå, sjølv om dei var barnefødde i landsdelen. Dei var ikkje det ein vil karakterisere som nordlendingar, eller "skolp" som er økenamnet på nordlendingen på desse kantar.

Dølakulturen kom til landsdelen med innvandringa frå Gudbrandsdalen, Østerdalen, Trøndelag, Nordmøre og Helgeland i fleire rundar til dette nyryddingsområdet like før 1800. På Bardujorda og garden Eggen finn du monumentet som vart reist til 100-årsjubileet i 1891 over dei første kolonistane som dro nordover for å kultivere Indre Troms. Hit tok dei med seg kulturen sin; byggeskikk, språk, mattradisjonar, sedar, ja til og med ekteskapsstrategiane vart i sterk grad prega av ønsket om å halde på tradisjonane. Her var det ikkje uvanleg at ein gifta seg med bygdefolk frå Tynset, også etter at ein hadde komme fleire tusen mil nordover. Ikkje ulikt det ein kjenner til frå dagens innvandring.

Den 95 meter lange Rundhaug bru tar deg over vakre Målselv 

Bygda har vore prega av denne kulturen og møtet med urfolket i området gjekk ikkje berre smertefritt. Eit utdrag frå  Bardu bygdebok kan vere eit eksempel på ein mentalitet i området, men sjølvsagt også berre eit uttrykk for forfattaren Eystein Eggen si haldning til dølaætt og -folk, og til samane som var i området frå før:

Uansett, viss du vil studere denne dølakulturen nærmare, så bør du reise dit. Gjerne i kombinasjonen med ei reise ut til den nordnorske kysten. Så kan du kontrastere lynne, mentalitet, språk og levemåte. Det er som to ulike verdenar.

Låven på Strømsør fjellgård i Bardu er eit godt døme på byggeskikken i området.